Αδίδακτο Γ Λυκείου ΠΛ Πολ 346e–348b

[ Συζητώντας για τη δικαιοσύνης και την αδικία, μετά τον Πολέμαρχο τον λόγο πήρε ο σοφιστής Θρασύμαχος, ο οποίος ισχυρίστηκε ότι δίκαιο είναι το συμφέρον του ισχυροτέρου. Επέμεινε ότι ο δίκαιος βγαίνει πάντοτε χαμένος και θεώρησε αφελή τον Σωκράτη που πίστευε ότι οι άρχοντες κυβερνούν για χάρη των υπηκόων τους και όχι για την εξυπηρέτηση των συμφερόντων τους. Ο Σωκράτης, που δεν πείστηκε από την επιχειρηματολογία του, αναφέρθηκε στις " τέχνες " και υποστήριξε ότι η καθεμιά από αυτές προσφέρει στους ανθρώπους διαφορετικά οφέλη, που είναι εντελώς ανεξάρτητα και διάφορα ως προς τη φύση τους από τις ωφέλειες που απολαμβάνουν όσοι τις ασκούν, δηλαδή τα χρήματα της αμοιβής τους.]

  

Οὐκοῦν, ὦ Θρασύμαχε, τοῦτο ἤδη δῆλον, ὅτι οὐδεμία τέχνη οὐδὲ ἀρχὴ τὸ αὑτῇ ὠφέλιμον παρασκευάζει, ἀλλ’, ὅπερ πάλαι ἐλέγομεν, τὸ τῷ ἀρχομένῳ καὶ παρασκευάζει καὶ ἐπιτάττει, τὸ ἐκείνου συμφέρον ἥττονος ὄντος σκοποῦσα, ἀλλ’ οὐ τὸ τοῦ κρείττονος. διὰ δὴ ταῦτα ἔγωγε, ὦ φίλε Θρασύμαχε, καὶ ἄρτι ἔλεγον μηδένα ἐθέλειν ἑκόντα  ἄρχειν καὶ τὰ ἀλλότρια κακὰ μεταχειρίζεσθαι ἀνορθοῦντα, ἀλλὰ μισθὸν αἰτεῖν, ὅτι ὁ μέλλων καλῶς τῇ τέχνῃ πράξειν οὐδέποτε αὑτῷ τὸ βέλτιστον πράττει οὐδ’ ἐπιτάττει  κατὰ τὴν τέχνην ἐπιτάττων, ἀλλὰ τῷ ἀρχομένῳ· ὧν δὴ  ἕνεκα, ὡς ἔοικε, μισθὸν δεῖν ὑπάρχειν τοῖς μέλλουσιν  ἐθελήσειν ἄρχειν, ἢ ἀργύριον ἢ τιμήν, ἢ ζημίαν ἐὰν μὴ  ἄρχῃ.

    Πῶς τοῦτο λέγεις, ὦ Σώκρατες; ἔφη ὁ Γλαύκων· τοὺς  μὲν γὰρ δύο μισθοὺς γιγνώσκω, τὴν δὲ ζημίαν ἥντινα λέγεις  καὶ ὡς ἐν μισθοῦ μέρει εἴρηκας, οὐ συνῆκα.

    Τὸν τῶν βελτίστων ἄρα μισθόν, ἔφην, οὐ συνιεῖς, δι’ ὃν  [347b] ἄρχουσιν οἱ ἐπιεικέστατοι, ὅταν ἐθέλωσιν ἄρχειν. ἢ οὐκ  οἶσθα ὅτι τὸ φιλότιμόν τε καὶ φιλάργυρον εἶναι ὄνειδος  λέγεταί τε καὶ ἔστιν;

    Ἔγωγε, ἔφη.

Διὰ ταῦτα τοίνυν, ἦν δ’ ἐγώ, οὔτε χρημάτων ἕνεκα ἐθέλουσιν ἄρχειν οἱ ἀγαθοὶ οὔτε τιμῆς· οὔτε γὰρ φανερῶς  πραττόμενοι τῆς ἀρχῆς ἕνεκα μισθὸν μισθωτοὶ βούλονται κεκλῆσθαι, οὔτε λάθρᾳ αὐτοὶ ἐκ τῆς ἀρχῆς λαμβάνοντες  κλέπται. οὐδ’ αὖ τιμῆς ἕνεκα· οὐ γάρ εἰσι φιλότιμοι. δεῖ δὴ αὐτοῖς ἀνάγκην προσεῖναι καὶ ζημίαν, εἰ μέλλουσιν ἐθέλειν ἄρχειν ὅθεν κινδυνεύει τὸ ἑκόντα ἐπὶ τὸ ἄρχειν ἰέναι  ἀλλὰ μὴ ἀνάγκην περιμένειν αἰσχρὸν νενομίσθαι τῆς δὲ ζημίας μεγίστη τὸ ὑπὸ πονηροτέρου ἄρχεσθαι, ἐὰν μὴ αὐτὸς  ἐθέλῃ ἄρχειν· ἣν δείσαντές μοι φαίνονται ἄρχειν, ὅταν
ἄρχωσιν, οἱ ἐπιεικεῖς, καὶ τότε ἔρχονται ἐπὶ τὸ ἄρχειν οὐχ ὡς ἐπ’ ἀγαθόν τι ἰόντες οὐδ’ ὡς εὐπαθήσοντες ἐν αὐτῷ, ἀλλ’  ὡς ἐπ’ ἀναγκαῖον καὶ οὐκ ἔχοντες ἑαυτῶν βελτίοσιν ἐπιτρέψαι οὐδὲ ὁμοίοις. ἐπεὶ κινδυνεύει πόλις ἀνδρῶν ἀγαθῶν εἰ γένοιτο, περιμάχητον ἂν εἶναι τὸ μὴ ἄρχειν ὥσπερ νυνὶ τὸ ἄρχειν, καὶ ἐνταῦθ’ ἂν καταφανὲς γενέσθαι ὅτι τῷ ὄντι ἀληθινὸς ἄρχων οὐ πέφυκε τὸ αὑτῷ συμφέρον σκοπεῖσθαι ἀλλὰ τὸ τῷ ἀρχομένῳ· ὥστε πᾶς ἂν ὁ γιγνώσκων τὸ
ὠφελεῖσθαι μᾶλλον ἕλοιτο ὑπ’ ἄλλου ἢ ἄλλον ὠφελῶν πράγματα ἔχειν. τοῦτο μὲν οὖν ἔγωγε οὐδαμῇ συγχωρῶ   Θρασυμάχῳ, ὡς τὸ δίκαιόν ἐστιν τὸ τοῦ κρείττονος συμφέρον.
ἀλλὰ τοῦτο μὲν δὴ καὶ εἰς αὖθις σκεψόμεθα· πολὺ δέ μοι δοκεῖ μεῖζον εἶναι ὃ νῦν λέγει Θρασύμαχος, τὸν τοῦ ἀδίκου βίον φάσκων εἶναι κρείττω ἢ τὸν τοῦ δικαίου. σὺ οὖν  ποτέρως, ἦν δ’ ἐγώ, ὦ Γλαύκων, αἱρῇ; καὶ πότερον ἀληθεστέρως δοκεῖ σοι λέγεσθαι;

    Τὸν τοῦ δικαίου ἔγωγε λυσιτελέστερον βίον εἶναι.

ΠΛΑΤΩΝ, ΠΟΛΙΤΕΙΑ        ΠΛ Πολ 346e–348b

• Μετάφραση του κειμένου .
• παρασκευάζει,ἐλέγομεν , ἄρχειν ,ἰόντες , γένοιτο  =χρονική αντικατάσταση . 
•  πέφυκε,λέγεταί, γένοιτο = εγκλιτική αντικατάσταση 
• Να κλιθούν όλες οι μετοχές στο γένος που είναι στον πληθυντικό .
• Να βρεθούν οι υποθετικοι λόγοι του κειμένου . 

Μετάφραση ( πιο ελεύθερη )

Επομένως, Θρασύμαχε, τούτο το πράγμα έχει γίνει κιόλας φανερό, ότι καμία τέχνη και καμία αρχή δεν φροντίζει για το δικό της όφελος αλλά, όπως λέγαμε πρωτύτερα, φροντίζει για το όφελος εκείνου το οποίο είναι στην εξουσία της, και δίνει τις εντολές της αποβλέποντας στο να εξασφαλίσει το συμφέρον εκείνου, που είναι και το ασθενέστερο, κι όχι το συμφέρον του ισχυροτέρου. Γι' αυτό λοιπόν κι εγώ, φίλε Θρασύμαχε, έλεγα τώρα δα ότι κανένας δεν έχει αυτοπροαίρετα τη διάθεση να κυβερνά και να αναλαμβάνει να διορθώσει τα στραβά των αλλονών αλλά ζητάει αμοιβή, για το λόγο ότι όποιος σκοπεύει να ασκήσει σωστά την τέχνη δεν πράττει ποτέ ό,τι είναι το καλύτερο για τον εαυτό του ούτε δίνει τέτοιες εντολές ―εφόσον οι εντολές του θα είναι σύμφωνες με την τέχνη― αλλά ό,τι είναι το καλύτερο για εκείνο που έχει στην εξουσία του. Αυτή, καθώς φαίνεται, είναι η αιτία, για την οποία όσοι πρόκειται να αποφασίσουν να ασκήσουν εξουσία πρέπει να έχουν μια ανταμοιβή, είτε χρηματική είτε κάποια τιμητική διάκριση ή μια τιμωρία, αν δεν την ασκήσουν.

Πώς το εννοείς αυτό, Σωκράτη; ρώτησε ο Γλαύκων γιατί εγώ τις δύο αμοιβές τις ξέρω, την τιμωρία όμως πώς την εννοείς και πώς την συγκαταλέγεις στη μεριά της αμοιβής; Αυτό δεν το έχω αντιληφθεί.

Άρα, είπα εγώ, δεν αντιλαμβάνεσαι ποια είναι η ανταμοιβή των αρίστων, αυτή για την οποία οι πιο αξιόλογοι άνθρωποι αναλαμβάνουν να κυβερνούν, όταν έχουν τη διάθεση να κυβερνούν. Ή μήπως δεν ξέρεις ότι το να είναι κάποιος φιλόδοξος και φιλοχρήματος θεωρείται αλλά και είναι ντροπή;

Το ξέρω, είπε.

Γι' αυτόν λοιπόν το λόγο, είπα εγώ, οι άξιοι άνθρωποι δεν επιδιώκουν την εξουσία ούτε για τα χρήματα ούτε για τη δόξα· γιατί ούτε πληρωμένοι θέλουν να χαρακτηριστούν, εισπράττοντας φανερά μισθό για το αξίωμα τους, ούτε κλέφτες, αποκομίζοντας κρυφά κέρδος από αυτό. Ούτε πάλι για τη δόξα· γιατί δεν είναι φιλόδοξοι. Πρέπει λοιπόν να υπάρχει κάποιος αναγκασμός γι' αυτούς και κάποια τιμωρία προκειμένου να θελήσουν να ασκήσουν εξουσία ―έτσι που σχεδόν να θεωρείται ντροπή να αναλάβει κανείς με τη θέλησή του κυβερνητικό αξίωμα προτού να εξαναγκαστεί να το πράξει―, κι η πιο μεγάλη τιμωρία εδώ είναι να τον εξουσιάζει κάποιος χειρότερός του, αφού ο ίδιος δεν θα έχει τη διάθεση να κυβερνά. Από φόβο για αυτήν ακριβώς την τιμωρία δέχονται κατά τη γνώμη μου να ασκήσουν εξουσία οι άξιοι άνθρωποι, όταν καμιά φορά συμβεί να πάρουν εξουσία στα χέρια τους, και αναλαμβάνουν τότε να κυβερνήσουν όχι με την ιδέα ότι τους περιμένει εκεί κάτι καλό η ότι θα καλοπεράσουν αλλά σαν να προχωρούν σε κάτι που είναι ανάγκη να το πράξουν και που δεν έχουν κάποιους καλύτερούς τους ή έστω όμοιους τους για να τους το αναθέσουν. Γιατί αν υπήρχε μια πολιτεία αποτελούμενη από ανθρώπους σωστούς, στην πολιτεία αυτή κατά πάσα πιθανότητα θα ήταν πολυπόθητο το να αποφεύγει κανείς να κυβερνά, ακριβώς όπως τώρα είναι πολυπόθητο το να παίρνει την εξουσία στα χέρια του, και θα γινόταν έτσι ολοφάνερο ότι από τη φύση του ο αληθινός άρχοντας τω όντι δεν κοιτάζει το δικό του συμφέρον αλλά το συμφέρον του αρχομένου· κι έτσι κάθε γνωστικός άνθρωπος θα προτιμούσε να έχει αυτός όφελος από τον άλλο παρά να ωφελεί τον άλλο μπαίνοντας ο ίδιος σε μπελάδες. Σε τούτο λοιπόν διαφωνώ εγώ ριζικά με τον Θρασύμαχο, στο ότι τάχα το δίκαιο είναι το συμφέρον του ισχυροτέρου, τούτο όμως θα το εξετάσουμε κάποια άλλη φορά. Πολύ σοβαρότερο ζήτημα νομίζω ότι είναι αυτό που λέει τώρα ο Θρασύμαχος, όταν υποστηρίζει ότι του άδικου ανθρώπου η ζωή είναι καλύτερη από του δίκαιου.