Δοτική προσωπική

Δοτική προσωπική( σε απρόσωπα και προσωπικά).

Η δοτική προσωπική, όπως δηλώνει και το όνομά της, φανερώνει το πρόσωπο το οποίο αφορά το περιεχόμενο της πρότασης (πρβ. τη νεοελληνική γενική προσωπική). Η δοτική προσωπική, επομένως, προσδιορίζει το σύνολο του περιεχομένου της πρότασης και όχι έναν συγκεκριμένο όρο της. Είναι συχνή η εμφάνισή της σε προτάσεις με απρόσωπα ρήματα ή απρόσωπες εκφράσεις, όπου συσχετίζει το γενικό περιεχόμενο τη πρότασης με ένα συγκεκριμένο πρόσωπο.

ΔΗΜ 60.1 τοὺς ἐν τῷδε τῷ τάφῳ κειμένους […] ἔδοξεν τῇ πόλει δημοσίᾳ θάπτειν || η πόλη αποφάσισε να θάψει με δημόσια δαπάνη τους νεκρούς που κείτονται σε αυτόν εδώ τον τάφο.

ΛΥΚΟΥΡ Λεωκ 84 Πελοποννησίοις[…] ἔδοξε στρατεύειν ἐπὶ τὴν πόλιν ἡμῶν || οι Πελοποννήσιοι αποφάσισαν να εκστρατεύσουν ενάντια στην πόλη μας.

ΛΥΣ 25.34 τοῦτο μὲν οὖν οὐ χαλεπὸν τῷ βουλομένῳ κατανοῆσαι || αυτό λοιπόν δεν είναι δύσκολο, για όποιον θέλει, να το κατανοήσει.

ΛΥΣ 31.20 ῥᾴδιόν ἐστιν ὑμῖν γνῶναι ὁποῖός τις ἦν περὶ αὐτήν || είναι εύκολο να καταλάβετε πώς συμπεριφέρθηκε προς αυτήν.

ΛΥΣ 6.3 ἀδύνατον δὲ καὶ ὑμῖν ἐστι […] ἢ κατελεῆσαι ἢ καταχαρίσασθαι Ἀνδοκίδῃ || και για σας είναι αδύνατο να δείξετε μεγαλύτερο οίκτο και εύνοια προς τον Ανδοκίδη (ενν. απ' ό,τι επιβάλλει το δίκαιο).

Η δοτική προσωπική όμως εμφανίζεται και σε προτάσεις με προσωπικά ρήματα, στις οποίες αναλαμβάνει ποικίλες λειτουργίες. Συγκεκριμένα, μπορεί να δηλώνει:.....

(α) τον κάτοχο ή τον φορέα του υποκειμένου του ρήματος (δοτική προσωπική κτητική) με ρήματα υπαρκτικά, όπως: εἰμί, ὑπάρχω, γίγνομαι.( δεν έχουν κατηγορούμενο !!!) Υποκ + εχω μ.τ.φ.

ΘΟΥΚ 1.86.3 ἄλλοις μὲν γὰρ χρήματά ἐστι πολλὰ καὶ νῆες καὶ ἵπποι, ἡμῖν δὲ ξύμμαχοι ἀγαθοί || γιατί άλλοι μπορεί να έχουν χρήματα πολλά και ναυτικό και ιππικό, εμείς όμως έχουμε γενναίους συμμάχους.

ΞΕΝ ΚΑναβ 3.2.10 ἐτύγχανον λέγων ὅτι πολλαὶ καὶ καλαὶ ἐλπίδες ἡμῖν εἶεν σωτηρίας || τώρα μόλις έλεγα ότι έχουμε πολλές και βάσιμες ελπίδες να σωθούμε.

ΞΕΝ ΚΑναβ 2.2.11ὑπάρχει γὰρ νῦν ἡμῖν οὐδὲν τῶν ἐπιτηδείων || γιατί τώρα δεν έχουμε καθόλου εφόδια.

ΔΗΜ 4.4 τό τε πλῆθος τῆς ὑπαρχούσης αὐτῷ δυνάμεως || το πλήθος της στρατιωτικής δύναμης που έχει.

ΠΛ Νομ 341c νῖκαι δὲ ἀνθρώποις πολλαὶ δὴ τοιαῦται γεγόνασίν τε καὶ ἔσονται || οι άνθρωποι είχαν πολλές τέτοιες νίκες και θα έχουν.

ΞΕΝ Απομν 3.11.1γυναικὸς δέ ποτε οὔσης ἐν τῇ πόλει καλῆς, ᾗ ὄνομα ἦν Θεοδότη || όταν κάποτε βρισκόταν στην πόλη μια όμορφη γυναίκα που την έλεγαν Θεοδότη.

ΞΕΝ ΚΑναβ 3.4.10ὄνομα δὲ ἦν τῇ πόλει Μέσπιλα || και το όνομα της πόλης ήταν Μέσπιλα.

(β) το πρόσωπο προς ωφέλεια ή βλάβη του οποίου συμβαίνει αυτό που δηλώνει η πρόταση (δοτική προσωπική χαριστική ή αντιχαριστική).

ΞΕΝ ΚΑναβ 1.1.9 ἄλλο δὲ στράτευμα αὐτῷ συνελέγετο ἐν Χερρονήσῳ || κι άλλο στράτευμα συγκεντρωνόταν γι' αυτόν στην Χερσόνησο.

ΔΗΜ 9.59 Φιλιστίδης μὲν ἔπραττε Φιλίππῳ || ο Φιλιστίδης ενεργούσε προς το συμφέρον του Φιλίππου.

ΞΕΝ Αγ 2.15 ἐκέλευσε […] στεφανοῦσθαι πάντας τῷ θεῷ || διέταξε να φορέσουν όλοι στεφάνια προς τιμήν του θεού.

ΠΛ Τιμ 17d εἴπομεν ὡς ἄρ᾽ αὐτοὺς δέοι φύλακας εἶναι μόνον τῆς πόλεως, […] δικάζοντας μὲν πρᾴως τοῖς ἀρχομένοις ὑπ᾽ αὐτῶν || είπαμε ότι αυτοί πρέπει να είναι μόνο φύλακες της πόλης, που θα απονέμουν με πραότητα δικαιοσύνη σε όσους βρίσκονται υπό την εξουσία τους.

ΘΟΥΚ 2.12.3 ἥδε ἡ ἡμέρα τοῖς Ἕλλησι μεγάλων κακῶν ἄρξει || αυτή εδώ η μέρα θα είναι αρχή μεγάλων συμφορών για τους Έλληνες.

ΞΕΝ Απομν 2.10.1 ἄν τίς σοι τῶν οἰκετῶν ἀποδρᾷ || αν σου αποδράσει κάποιος από τους δούλους σου.

(β1) το πρόσωπο προς αρέσκεια ή δυσαρέσκεια, χαρά ή λύπη του οποίου συμβαίνει αυτό που δηλώνει η πρόταση (δοτική προσωπική ηθική). Η δοτική ηθική είναι συνήθως προσωπική αντωνυμία πρώτου ή δευτέρου προσώπου.

H δοτική προσωπική ηθική συχνά συνοδεύεται από τις μετοχές βουλομένῳ, ἡδομένῳ, ἀχθομένῳ, προσδεχομένῳ καθώς και το επίθετο ἀσμένῳ, που επιτείνουν τη σημασία της και λειτουργούν ως κατηγορηματικοί προσδιορισμοί της, π.χ. Ἀσμένοις τοῖς ἀνθρώποις τὸ φῶς ἐγίγνετο… εἰ μὴ ἀσμένοις ὑμῖν ἀφῖγμαι…τῷ γὰρ πλήθει τῶν Πλαταιῶν οὐ βουλομένῳ ἦν τῶν Ἀθηναίων ἀφίστασθαι……..

ΞΕΝ ΚΠαιδ 1.4.2ὑπερεφοβεῖτο μή οἱ ὁ πάππος ἀποθάνῃ || φοβόταν πολύ μήπως πεθάνει ο παππούς του και τον χάσει.

ΠΛ Απολ 20e καί μοι, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, μὴ θορυβήσητε || και, σας παρακαλώ, μην κάνετε θόρυβο, Αθηναίοι.

ΙΣΟΚΡ 15.4καί μοι τὴν γραφὴν ἀνάγνωθι || διάβασε, σε παρακαλώ, την καταγγελία.

Η δοτική ηθική μπορεί να συνοδεύεται από ένα επίθετο (συνήθως το επίθετο ἄσμενος) ή μια μετοχή (βουλόμενος, ἐθέλων, ἡδόμενος, ἀχθόμενος, προσδεχόμενος) που επιτείνουν τη σημασία της και λειτουργούν ως κατηγορηματικοί προσδιορισμοί της.

ΠΛ Φαιδ 78b ἐπανέλθωμεν, εἴ σοι ἡδομένῳ ἐστίν || ας επιστρέψουμε όμως στο θέμα, αν αυτό σου είναι ευχάριστο.

ΘΟΥΚ 4.85.3 εἰ μὴ ἀσμένος ὑμῖν ἀφῖγμαι || αν έχω έλθει χωρίς να είμαι ευπρόσδεκτος από σας.

ΘΟΥΚ 2.3.2 τῷ γὰρ πλήθει τῶν Πλαταιῶν οὐ βουλομένῳ ἦν τῶν Ἀθηναίων ἀφίστασθαι || γιατί ο λαός των Πλαταιών δεν ήθελαν να αποστατήσουν από τους Αθηναίους.

ΔΗΜ 18.11 τῆς δὲ πομπείας ταύτης […] ὕστερον, ἂν βουλομένοις ᾖ τουτοισί, μνησθήσομαι || αν αυτοί εδώ (οι δικαστές) το επιθυμούν, θα υπενθυμίσω αργότερα αυτές τις αισχρολογίες.

ΘΟΥΚ 2.60.1 προσδεχομένῳ μοι τὰ τῆς ὀργῆς ὑμῶν ἔς με γεγένηται || τις περίμενα τις εκδηλώσεις της οργής σας εναντίον μου.

ΘΟΥΚ 6.46.2 τῷ μὲν Νικίᾳ προσδεχομένῳ ἦν τὰ παρὰ τῶν Ἐγεσταίων || ο Νικίας τα περίμενε τα άσχημα νέα από τους Εγεσταίους.

ΞΕΝ Ελλ 5.3.13 ἦν δὲ οὐ τῷ Ἀγησιλάῳ ἀχθομένῳ ταῦτα || αυτά δεν δυσαρεστούσαν τον Αγησίλαο.

(δ) το πρόσωπο που συμμετέχει συναισθηματικά σε αυτό που περιγράφει η πρόταση (δοτική προσωπική της συμπάθειας).

ΠΛ Συμπ 215e πολύ μοι μᾶλλον ἢ τῶν κορυβαντιώντων ἥ τε καρδία πηδᾷ || η καρδιά μου χοροπηδά πολύ πιο έντονα απ' ό,τι των χορευτών που συμμετέχουν στις τελετές των Κορυβάντων.

(ε) το πρόσωπο που ενεργεί (δοτική προσωπική του ενεργούντος προσώπου ή του ποιητικού αιτίου). Η συγκεκριμένη δοτική συνοδεύει συνήθως παθητικά ρήματα συντελικού χρόνου, τα ρηματικά επίθετα σε -τὸς και -τέος, και μερικά απρόσωπα ρήματα όπως μέλει, μεταμέλει, παρεσκεύασται, ὁμολογεῖται, κλπ.

ΛΥΣ 24.4 περὶ μὲν οὖν τούτων τοσαῦτά μοι εἰρήσθω || γι' αυτά λοιπόν τόσα μόνο ας έχουν ειπωθεί από μένα.

ΛΥΣ 25.2 οὐδὲ γὰρ πολλοστὸν μέρος τῶν ἐκείνοις πεπραγμένων εἰρήκασιν || γιατί δεν έχουν αναφέρει ούτε ένα ελάχιστο μέρος απ' όσα έχουν διαπραχθεί από εκείνους (τους Τριάκοντα).

ΞΕΝ Κυν 13.2 περὶ μὲν τῶν ματαίων πολλὰ αὐτοῖς γέγραπται || για ασήμαντα και ανώφελα θέματα έχουν γραφτεί πολλά από αυτούς.

ΙΣΟΚΡ 7.73 πρὸς γὰρ τὴν ἐκείνων ἀρετήν, ἀλλ' οὐ πρὸς τὴν τῶν τριάκοντα πονηρίαν ἁμιλλητέον ἡμῖν ἐστιν || γιατί εμείς πρέπει να συναγωνισθούμε εκείνους (τους προγόνους μας) στην αρετή και όχι τους Τριάκοντα στην κακία τους.

ΞΕΝ Ελλ 2.4.40 σκέψασθε εἰ ἄρα ἐπ' ἀνδρείᾳ ὑμῖν μέγα φρονητέον || αναλογιστείτε αν ίσως πρέπει να καμαρώνετε για την ανδρεία σας.

ΠΛ Κρ 47e ἆρ᾽ οὖν βιωτὸν ἡμῖν ἐστιν μετὰ μοχθηροῦ καὶ διεφθαρμένου σώματος; || άραγε αξίζει να ζούμε με αρρωστημένο και εντελώς κατεστραμμένο σώμα;

ΘΟΥΚ 1.46.1 οἱ δὲ Κορίνθιοι, ἐπειδὴ αὐτοῖς παρεσκεύαστο, ἔπλεον ἐπὶ τὴν Κέρκυραν || οι Κορίνθιοι, αφού τέλειωσαν τις προετοιμασίες τους, έπλεαν εναντίον της Κέρκυρας.

ΙΣΟΚΡ 5.23 μετέμελεν δ᾽ αὐτοῖς ἁπάντων τῶν εἰρημένων || μετάνιωναν για όλα όσα είχαν πει.

Σπάνιες είναι οι περιπτώσεις που η δοτική προσωπική του ποιητικού αιτίου συνοδεύει ρήματα τα οποία δεν είναι συντελικού χρόνου.

ΘΟΥΚ 2.41.4 τοῖς τε νῦν καὶ τοῖς ἔπειτα θαυμασθησόμεθα || θα μας θαυμάζουν και οι σύγχρονοι και οι μεταγενέστεροι.

ΘΟΥΚ 1.51.2 τοῖς δὲ Κερκυραίοις […] οὐχ ἑωρῶντο (αἱ Ἀθηναίων νῆες) || στους Κερκυραίους όμως δεν ήταν ορατά (τα αθηναϊκά πλοία).

(στ) το πρόσωπο κατά την κρίση του οποίου ή σε σχέση με το οποίο ισχύει το περιεχόμενο της πρότασης (δοτική προσωπική του κρίνοντος προσώπου ή της αναφοράς). Συνήθως πρόκειται για τη δοτική της μετοχής ενός ρήματος κίνησης ή ενός ρήματος που σημαίνει κρίση.Συνήθως μετά τα ρήματαð  ( νομίζω, οίομαι], δοκω, ηγουμαι [=νομίζω], υπολαμβάνω [=νομίζω], φαίνομαι, κρίνω, εικάζω [=συμπεραίνω], πιστεύω, απιστω, υποπτεύω [=υποψιάζομαι], υποτοπω [=υποψιάζομαι])

ΠΛ Θεαιτ 152a οἷα μὲν ἕκαστα ἐμοὶ φαίνεται τοιαῦτα μὲν ἔστιν ἐμοί, οἷα δὲ σοί, τοιαῦτα δὲ αὖσοί || ανάλογα με την εντύπωση που σχηματίζω εγώ για τα επιμέρους πράγματα, τέτοια είναι αυτά για μένα, και ανάλογα με την εντύπωση που σχηματίζεις γι' αυτά εσύ, τέτοια είναι αυτά για σένα.

ΞΕΝ Ελλ 2.1.27 ἦν ἡμέρα πέμπτη ἐπιπλέουσι τοῖς Ἀθηναίοις || ήταν η πέμπτη ημέρα από τότε που είχαν εκστρατεύσει οι Αθηναίοι.

ΘΟΥΚ 1.24.1 Ἐπίδαμνός ἐστι πόλις ἐν δεξιᾷ ἐσπλέοντι ἐς τὸν Ἰόνιον κόλπον || η Επίδαμνος είναι μια πολιτεία στα δεξιά όποιου μπαίνει στον Ιόνιο κόλπο.

ΞΕΝ ΚΑναβ 3.5.15ἔλεγον ὅτι […] ἡ δὲ (ὁδὸς) διαβάντι τὸν ποταμὸν πρὸς ἑσπέραν ἐπὶ Λυδίαν καὶ Ἰωνίαν φέροι || έλεγαν πως ο άλλος δρόμος, αν περάσει κανείς τον ποταμό, οδηγεί δυτικά στην Λυδία και την Ιωνία.

ΘΟΥΚ 2.49.5 τὸ μὲν ἔξωθεν ἁπτομένῳ σῶμα οὔτ' ἄγαν θερμὸν ἦν οὔτε χλωρόν || εξωτερικά το σώμα (του αρρώστου), για όποιον το άγγιζε, δεν ήταν ούτε υπερβολικά θερμό, ούτε υγρό.

ΑΙΣΧΙΝ 3.179 οὐκ οὖν ἄτοπον οὑτωσὶ διαλογιζομένοις, τὰς μὲν δωρεὰς νυνὶ πλείους εἶναι || δεν είναι παράδοξο λοιπόν, για όποιον σκέφτεται έτσι, τα τιμητικά δώρα (από μέρους της πολιτείας) να είναι τώρα περισσότερα.

ΘΟΥΚ 1.10.5 πρὸς τὰς μεγίστας δ᾽ οὖν καὶ ἐλαχίστας ναῦς τὸ μέσον σκοποῦντι οὐ πολλοὶ φαίνονται ἐλθόντες (ἐπὶ Τροίαν) || αν λοιπόν υπολογίσουμε τον μέσο όρο των ανδρών σε σχέση με τα μεγαλύτερα και τα μικρότερα πλοία, είναι φανερό ότι δεν πήγαν πολλοί στην Τροία.

Η μετοχή που συνοδεύει την δοτική προσωπική της αναφοράς, όπως και η μετοχή με τη δοτική ηθική, δίνει συχνά την εντύπωση ότι έχουμε μια απόλυτη χρονική μετοχή σε δοτική πτώση, ανάλογη προς τη γενική απόλυτη.

ΘΟΥΚ 3.29 ἡμέραι δὲ μάλιστα ἦσαν τῇ Μυτιλήνῃ ἑαλωκυίᾳ ἑπτὰ ὅτε ἐς τὸ Ἔμβατον κατέπλευσαν (= τῆς Μυτιλήνης ἑαλωκυίας) || είχαν περάσει επτά μέρες από την κατάληψη της Μυτιλήνης, όταν κατέπλευσαν στο Έμβατο.

ΘΟΥΚ 4.120.2 ἀποστᾶσι δ᾽ αὐτοῖς ὁ Βρασίδας διέπλευσε νυκτὸς ἐς τὴν Σκιώνην (=ἀποστάντων δ' αὐτῶν) || μετά την αποστασία των Σκιωναίων (από τους Αθηναίους) ο Βρασίδας έπλευσε νύχτα στη Σκιώνη.